نویز اینترنت چیست؟

در مکالمه روزمره وقتی می‌گوییم «اینترنت نویز دارد»، معمولاً منظور یکی از این سه دسته مشکل است:

1. •
   اختلال در لایه فیزیکی لینک (مثلاً روی خطوط DSL، کابل تلفن، اتصالات و…)
2. •
   تداخل رادیویی در وای‌فای (شلوغی کانال، هم‌کانالی/کنارکانالی، سیگنال ضعیف، موانع)
3. •
   اختلال کیفیت تجربه در اثر ازدحام شبکه (افزایش Ping، Jitter و Packet Loss، به‌خصوص زیر بار دانلود/آپلود؛ پدیده‌ای شبیه «Bufferbloat»)

نکته کلیدی: «نویز» الزاماً یک چیز واحد نیست. اگر منبع مشکل را درست تشخیص ندهید، حتی با تعویض مودم/روتر هم ممکن است نتیجه نگیرید.

1) تعریف تخصصی «نویز» در اینترنت

1.1 نویز در معنای مهندسی مخابرات

در مخابرات، نویز یعنی هر سیگنال/اختلال ناخواسته‌ای که به مسیر انتقال اضافه شود و توانایی گیرنده برای بازسازی صحیح بیت‌ها را کاهش دهد. اثر نویز معمولاً با مفاهیم زیر توصیف می‌شود:

• •
  SNR (Signal-to-Noise Ratio): نسبت توان سیگنال مفید به توان نویز (هرچه بالاتر بهتر).
• •
  BER (Bit Error Rate): نرخ خطای بیت. نویز بیشتر → خطای بیشتر.
• •
  FEC/CRC: مکانیزم‌های تشخیص/تصحیح خطا.

  • •
    FEC یعنی خطاهایی که با کُدهای تصحیح خطا قابل جبران بوده‌اند (هزینه‌اش افزایش پردازش/تاخیر و کاهش کارایی است، اما اتصال را پایدارتر می‌کند).
  • •
    CRC یعنی خطاهایی که قابل تصحیح نبوده‌اند و معمولاً باعث ارسال مجدد بسته‌ها (Retransmission) می‌شوند.

1.2 چرا در اینترنت «نویز» به لگ و کندی تبدیل می‌شود؟

حتی اگر نویز در لایه فیزیکی رخ دهد، نتیجه نهایی در لایه کاربردی به شکل‌های زیر دیده می‌شود:

• •
  ارسال مجدد بسته‌ها (به‌خصوص روی TCP): سرعت موثر پایین می‌آید، صفحه دیر باز می‌شود.
• •
  افزایش تأخیر و نوسان تأخیر (Jitter): بازی آنلاین و تماس صوتی/تصویری دچار لگ می‌شود.
• •
  افت نرخ همگام‌سازی/Link Rate: مودم برای پایدار ماندن، سرعت را پایین می‌آورد یا قطع و وصل می‌شود.

2) نشانه‌ها: از کجا بفهمیم «نویز» داریم؟

2.1 نشانه‌های رایج روی خطوط DSL

• •
  قطع و وصل شدن اینترنت (Resync / از دست رفتن همگام‌سازی)
• •
  نوسان شدید سرعت بدون تغییر در بسته اینترنت
• •
  افزایش خطاها در پنل مودم (CRC/ES زیاد)
• •
  افت Noise Margin (یا SNR Margin) و بالا رفتن Attenuation (در خطوط طولانی/ضعیف)

تفاوت مهم: ممکن است سرعت تست (Speedtest) بد نباشد، اما در عمل وب‌گردی کند یا بازی لگ‌دار باشد؛ اینجا باید به خطاها، Jitter و Packet Loss نگاه کنید نه فقط Mbps.

2.2 نشانه‌های تداخل وای‌فای

• •
  نزدیک مودم خوب است، دورتر بدتر می‌شود.
• •
  در یک اتاق خوب و در اتاق دیگر افت شدید دارید (اثر دیوار/موانع).
• •
  با تغییر کانال یا جابجایی مودم کیفیت ناگهان بهتر/بدتر می‌شود.
• •
  روی 2.4GHz مشکل بیشتر است (معمولاً شلوغ‌تر و حساس‌تر به تداخل).

2.3 نشانه‌های «نویز تجربه کاربری» (ازدحام/صف)

• •
  وقتی دانلود/آپلود شروع می‌شود، Ping ناگهان بالا می‌پرد.
• •
  تماس آنلاین (VoIP/Meet/Skype) زیر بار دانلود دچار قطعی صدا یا رباتی شدن می‌شود.
• •
  بازی آنلاین زیر بار شبکه «تلپورت» و لگ دارد، حتی اگر سرعت خام اینترنت زیاد باشد.

این حالت‌ها اغلب به صف‌های طولانی در مودم/روتر یا شبکه ISP مربوط است، نه نویز فیزیکی کابل.

2.4 نشانه‌های اینترنت موبایل

• •
  آنتن ظاهراً خوب است ولی سرعت نوسانی/کم است (کیفیت سیگنال مهم‌تر از تعداد خط آنتن است).
• •
  در ساعات شلوغ (عصرها) افت شدید دارید (ازدحام سلول).
• •
  با جابجا کردن مودم/گوشی کنار پنجره ناگهان بهتر می‌شود (اثر مسیر و موانع).

3) علت‌ها: نویز از کجا می‌آید؟

3.1 علت‌های رایج نویز روی خطوط DSL

در فناوری‌های DSL داده روی سیم مسی (زوج‌سیم) منتقل می‌شود و نسبت سیگنال به نویز با محیط اطراف و کیفیت مسیر رابطه مستقیم دارد. عوامل مهم:

• •
  کیفیت زوج‌سیم و اتصالات: اتصالات شُل، زنگ‌زدگی، رطوبت، پارگی جزئی، چسب برق، سوکت‌های بی‌کیفیت.
• •
  سیم‌کشی داخلی نامناسب: چندراهی تلفن، کابل‌های بلند/نازک/غیراستاندارد، پریزهای سری‌شده.
• •
  کراس‌تاک (Crosstalk): تداخل بین زوج‌سیم‌های مجاور داخل یک کابل مخابراتی؛ در شلوغی خطوط بیشتر می‌شود.
• •
  نویز ضربه‌ای/الکتریکی (Impulse Noise): از آداپتور خراب، شارژر بی‌کیفیت، لامپ LED بد، دیمر، موتور کولر/یخچال، UPS نامرغوب و…
  این نوع نویز می‌تواند «زمان‌مند» باشد (مثلاً با روشن شدن یک وسیله یا در ساعات خاص).

3.2 علت‌های تداخل وای‌فای (هم‌کانالی و کنارکانالی)

وای‌فای یک رسانه اشتراکی است؛ یعنی چندین شبکه/دستگاه در یک فضا ممکن است روی یک کانال رقابت کنند:

• •
  CCI (Co-Channel Interference): چند شبکه روی یک کانال؛ باعث نوبت‌دهی و کاهش ظرفیت می‌شود.
• •
  ACI (Adjacent-Channel Interference): کانال‌های همپوشان (خصوصاً در 2.4GHz)؛ معمولاً اثر مخرب‌تری دارد.
• •
  پهنای کانال نامناسب: مثلاً 40MHz روی 2.4GHz در محیط شلوغ می‌تواند اوضاع را بدتر کند.
• •
  موانع و تضعیف: دیوار بتنی، آینه/فلز، کمد، کف/سقف، قرارگیری روتر داخل کمد.
• •
  نویز الکترومغناطیسی نزدیک روتر: کنار مایکروویو، کنار کابل برق پرنویز، نزدیک دستگاه‌های پرقدرت.

3.3 علت‌های لگ زیر بار (صف و ازدحام)

گاهی مشکل اصلاً «نویز سیگنال» نیست؛ مشکل این است که:

• •
  روتر/مودم یا ISP در زمان شلوغی بافرهای بزرگ دارد.
• •
  وقتی ترافیک سنگین می‌شود، بسته‌ها در صف طولانی منتظر می‌مانند.
• •
  نتیجه: تاخیر بالا، جیتر بالا، تجربه بد حتی اگر سرعت خام خوب باشد.

3.4 علت‌های افت کیفیت در اینترنت موبایل

• •
  کیفیت سیگنال (SINR/RSRQ) پایین به دلیل تداخل و موانع، حتی اگر قدرت سیگنال (RSRP) بد نباشد.
• •
  ازدحام سلول در ساعات پرترافیک.
• •
  تغییر باند/تجمیع فرکانسی و شرایط رادیویی متغیر در لحظه.
• •
  مکان قرارگیری مودم/گوشی (داخل ساختمان، پشت دیوارهای ضخیم، در نقطه کور).

4) روش تشخیص دقیق (عیب‌یابی مرحله‌ای و قابل اتکا)

هدف این بخش این است که «حدس» را تبدیل به «تشخیص» کنیم.

گام 1: تفکیک مشکل «وای‌فای» از «خط/ISP»

1. •
   یک دستگاه (لپ‌تاپ/PC) را با کابل LAN مستقیم به مودم/روتر وصل کنید.
2. •
   چند تست انجام دهید:

   • •
     باز کردن چند سایت مختلف
   • •
     پخش ویدئو
   • •
     Ping به یک مقصد داخلی/خارجی (در حد 50 تا 200 پینگ)

تفسیر:

• •
  اگر با کابل مشکل برطرف شد → مشکل غالباً وای‌فای (تداخل، فاصله، کانال، جای‌گذاری).
• •
  اگر با کابل هم مشکل هست → سراغ خط/ISP/ازدحام یا تنظیمات روتر بروید.

گام 2: اگر DSL دارید، حتماً آمار خط مودم را بررسی کنید

در پنل مودم معمولاً این‌ها دیده می‌شود:

• •
  SNR Margin / Noise Margin (بالا بهتر)
• •
  Attenuation (کمتر بهتر؛ طول مسیر و کیفیت کابل اثر دارد)
• •
  CRC / FEC / ES (هرچه کمتر بهتر)

چطور بخوانیم؟

• •
  Noise Margin اگر نوسانی و پایین باشد، احتمال نویز یا مشکل اتصالات بالاست.
• •
  CRC اگر در مدت کوتاه به سرعت افزایش می‌یابد، لینک خطا دارد و Retransmission زیاد می‌شود.
• •
  اگر هنگام روشن شدن یک وسیله برقی ناگهان CRC جهش می‌کند، سرنخ قوی از نویز ضربه‌ای است.

گام 3: ایزوله‌سازی سیم‌کشی داخلی (برای تشخیص منبع داخل خانه)

• •
  مودم را موقتاً به اصلی‌ترین پریز (نزدیک ورودی خط) وصل کنید.
• •
  همه دوشاخه‌ها/دو‌راهی‌ها/تلفن‌ها/فکس و… را جدا کنید.
• •
  کابل DSL را کوتاه و سالم انتخاب کنید.

اگر در این حالت خوب شد → مشکل به احتمال زیاد داخل خانه است (سیم‌کشی، چندراهی، فیلتر، کابل).

گام 4: تشخیص تداخل وای‌فای با رویکرد «اندازه‌گیری»

• •
  در گوشی از اپ‌های «Wi-Fi Analyzer» (یا ابزارهای مشابه) استفاده کنید تا:

  • •
    شلوغی کانال‌ها را ببینید
  • •
    قدرت سیگنال (RSSI) را در اتاق‌های مختلف مقایسه کنید
• •
  چند سناریو تست کنید:

  • •
    2.4GHz و 5GHz جداگانه
  • •
    تغییر کانال و پهنای کانال
  • •
    تست در ساعات شلوغ و خلوت (شبکه همسایه‌ها متغیر است)

گام 5: تشخیص مشکل «زیر بار» (Bufferbloat/ازدحام)

• •
  یک Ping پایدار به یک مقصد (مثلاً گیت‌وی ISP یا یک DNS عمومی) بگیرید.
• •
  همزمان یک دانلود/آپلود سنگین راه بیندازید.
• •
  اگر Ping از مقدار عادی ناگهان چند برابر شد و نوسان کرد → مشکل صف/ازدحام محتمل است.

5) راه‌حل‌های رفع نویز (A تا E)

A) رفع نویز روی خطوط DSL (پایدارسازی فیزیکی و کاهش خطا)

در این بخش، هدف این است که «منبع نویز» را حذف و «حاشیه امن لینک» را بالا ببریم.

1. •
   ساده‌سازی مسیر داخل خانه

• •
  مودم را تا حد امکان نزدیک ورودی خط نصب کنید.
• •
  دو‌راهی‌ها و کابل‌های اضافی را حذف کنید.
• •
  از کابل کوتاه‌تر و باکیفیت‌تر برای اتصال مودم استفاده کنید.

2. •
   بازبینی فیلتر/اسپلیتر و اتصالات

• •
  اگر از اسپلیتر استفاده می‌کنید، نوع باکیفیت و سالم مهم است.
• •
  سوکت RJ11 لق، پریز فرسوده و اتصال اکسیدشده می‌تواند منبع نویز باشد.

3. •
   جدا کردن منابع نویز ضربه‌ای

• •
  لامپ‌های LED بی‌کیفیت، دیمرها، شارژرهای متفرقه، UPS نامرغوب، موتورهای الکتریکی… را یک‌به‌یک تست کنید.
• •
  روش عملی: هنگام افزایش CRC یا افت Noise Margin، دستگاه‌های مشکوک را خاموش کنید و دوباره آمار خط را ببینید.

4. •
   کابل برق و تلفن را هم‌مسیرِ طولانی نکشید

• •
  عبور موازی طولانی کنار کابل برق می‌تواند القای نویز را بیشتر کند.
• •
  اگر اجبار دارید، فاصله را بیشتر کنید یا مسیر را تغییر دهید.

5. •
   اگر مشکل خارج از خانه است (کابینت/پست/مسیر مخابراتی)

• •
  شواهد جمع کنید: زمان‌های قطع‌و‌وصل، اسکرین‌شات آمار خط (CRC/Noise Margin) قبل و بعد از مشکل.
• •
  به ISP گزارش دهید تا مسیر و زوج‌سیم بررسی شود (گاهی تعویض زوج‌سیم یا اصلاح اتصالات میانی لازم است).
• •
  در برخی موارد ISP برای پایداری، پروفایل خط را محافظه‌کارتر می‌کند (مثلاً افزایش حاشیه SNR یا اعمال interleaving). این کار ممکن است کمی از سرعت خام کم کند اما پایداری را بهتر می‌کند.

برای مطالعه بیشتر درباره ADSL و مفاهیم مرتبط با خط DSL می‌توانید به این صفحه مراجعه کنید.

B) رفع تداخل وای‌فای (بهینه‌سازی کانال، باند و پوشش)

هدف این بخش «کاهش تداخل» و «افزایش SNR وای‌فای» است.

1. •
   انتخاب باند درست

• •
  اگر دستگاه‌ها و شرایط اجازه می‌دهد، 5GHz معمولاً تداخل کمتر و سرعت بهتر دارد.
• •
  2.4GHz برد بیشتری دارد اما معمولاً شلوغ‌تر و حساس‌تر به تداخل است.

2. •
   انتخاب کانال و پهنای کانال (خصوصاً در 2.4GHz)

• •
  در محیط‌های شلوغ، پهنای کانال 20MHz معمولاً انتخاب پایدارتر است.
• •
  کانال‌هایی را انتخاب کنید که کمترین همپوشانی و کمترین شبکه همسایه را دارند (با آنالیزر بررسی کنید).

3. •
   جای‌گذاری صحیح روتر

• •
  روتر را در مرکز فضای مصرف قرار دهید (نه گوشه خانه).
• •
  ارتفاع مناسب (روی میز/قفسه)، نه روی زمین و نه داخل کمد.
• •
  دور از موانع فلزی بزرگ، آینه، کمد فلزی، کنار تلویزیون‌های بزرگ و منابع نویز.

4. •
   تفکیک SSID یا Band Steering با هدف مشخص

• •
  اگر دستگاه‌های قدیمی دارید، ممکن است اتصال روی باند نامناسب قفل شود.
• •
  گاهی جدا کردن نام شبکه 2.4 و 5 کمک می‌کند کنترل بهتری داشته باشید.

5. •
   وقتی خانه بزرگ است: راه‌حل اصولی «اکسس‌پوینت/مش»

• •
  اگر چند اتاق دور از روتر دارید، افزایش توان یا آنتن قوی همیشه جواب نمی‌دهد.
• •
  افزودن Access Point استاندارد (با کابل) یا سیستم Mesh (با backhaul مناسب) معمولاً نتیجه بهتری می‌دهد.

C) رفع لگ و پرش پینگ زیر بار (مدیریت صف و ترافیک)

اگر مشکل اصلی شما «زیر بار» است (دانلود/آپلود باعث نابودی Ping می‌شود)، این بخش مهم‌ترین است.

1. •
   کشف گلوگاه واقعی

• •
  در اکثر خانه‌ها گلوگاه «آپلود» زودتر پر می‌شود.
• •
  وقتی آپلود اشباع شود، ACKها و بسته‌های حساس (صدا/بازی) هم پشت صف گیر می‌کنند.

2. •
   فعال‌سازی QoS درست (نه هر QoS ظاهری)

• •
  بسیاری از QoSهای ساده فقط اولویت‌بندی سطحی دارند و صف را به‌درستی مدیریت نمی‌کنند.
• •
  راهکار مؤثرتر معمولاً SQM (Smart Queue Management) است که صف را کوتاه نگه می‌دارد.

3. •
   تنظیم اصولی SQM

• •
  باید سرعت Shaping را کمی پایین‌تر از سرعت واقعی خط تنظیم کنید تا صف در روتر شما شکل بگیرد نه در تجهیزات بیرونی.
• •
  اگر مقدار بیش از حد پایین تنظیم شود، سرعت خام کم می‌شود؛ اگر خیلی بالا باشد، اثر کنترل تاخیر کم می‌شود.

4. •
   تفکیک ترافیک حساس

• •
  اگر روتر امکان دارد، ترافیک تعاملی (VoIP/گیمینگ) را در اولویت قرار دهید.
• •
  هدف این نیست که بقیه ترافیک قطع شود؛ هدف این است که ترافیک حساس پشت صف‌های طولانی نماند.

5. •
   اگر روتر ضعیف است

• •
  SQM نیاز به توان پردازشی دارد. روی روترهای خیلی ضعیف، ممکن است سقف سرعت پایین بیاید.
• •
  در این سناریو، ارتقای روتر یا استفاده از یک روتر قدرتمندتر می‌تواند هم سرعت و هم کیفیت (Ping) را بهتر کند.

D) اقدامات عمومی و کم‌هزینه که در اکثر سناریوها کمک می‌کند

این موارد «کم‌ریسک» و «سریع» هستند و برای خیلی از کاربران نتیجه محسوس دارند:

1. •
   کاهش پیچیدگی و تداخل محیطی

• •
  مودم/روتر را از چندراهی برق شلوغ و آداپتورهای متفرقه دور کنید.
• •
  آداپتور خراب یا بی‌کیفیت یکی از منابع پنهان نویز است.

2. •
   به‌روزرسانی Firmware

• •
  مشکلات پایداری وای‌فای، کرش، و حتی برخی ناسازگاری‌ها با آپدیت بهتر می‌شود.

3. •
   ریست تنظیمات اشتباه و بررسی کانفیگ

• •
  کانال‌های Auto همیشه بهترین نیستند (در محیط‌های شلوغ بد انتخاب می‌کنند).
• •
  اگر چند SSID و تکرارکننده دارید، مطمئن شوید حلقه و تداخل داخلی ایجاد نکرده‌اید.

4. •
   اندازه‌گیری قبل و بعد

• •
  هر تغییر را با یک معیار بسنجید: Ping متوسط، Jitter، Packet Loss، نرخ خطاهای مودم، و تجربه واقعی در ساعات شلوغ.

E) بهبود کیفیت اینترنت موبایل (با تمرکز بر کیفیت سیگنال، نه فقط آنتن)

اگر اینترنت شما موبایلی است (4G/5G)، این اقدامات معمولاً بیشترین اثر را دارند:

1. •
   مکان‌یابی دقیق مودم/گوشی

• •
  نزدیک پنجره، ارتفاع بالاتر، دور از دیوارهای ضخیم و اسکلت فلزی.
• •
  چند نقطه را تست کنید و فقط به «آنتن ظاهری» اعتماد نکنید؛ معیار شما باید سرعت پایدار و Ping/Jitter باشد.

2. •
   توجه به شاخص‌های کیفیت سیگنال

• •
  اگر دستگاه/اپ شما نشان می‌دهد، شاخص‌هایی مثل SINR/RSRQ می‌توانند توضیح دهند چرا با وجود سیگنال، سرعت بد است.
• •
  کیفیت پایین → خطای بیشتر → نوسان سرعت و افت پایداری.

3. •
   مدیریت ساعات شلوغ

• •
  اگر عصرها افت شدید دارید، احتمالاً سلول شلوغ است.
• •
  راهکارهای عملی: تغییر مکان، تغییر اپراتور (در صورت امکان)، یا استفاده از باند/مودم بهتر (در برخی مودم‌ها امکان قفل باند وجود دارد).

4. •
   پایداری داخل ساختمان

• •
  ساختمان‌های بتنی/کم‌پنجره کیفیت را به‌طور جدی کاهش می‌دهند.
• •
  در کاربری ثابت، مودم رومیزی با جای‌گذاری مناسب معمولاً از گوشی پایدارتر است.

5. •
   جمع‌بندی کاربردی برای موبایل

• •
  اگر با جابجایی 1 تا 3 متر کنار پنجره کیفیت بهتر شد → مشکل عمدتاً رادیویی/مسیر است.
• •
  اگر فقط در ساعات پرترافیک افت دارید → مشکل غالباً ازدحام شبکه است نه نویز داخلی خانه.
• •
  اگر همیشه بد است و در هیچ نقطه‌ای خوب نمی‌شود → احتمال محدودیت پوشش/کیفیت شبکه آن اپراتور در منطقه بالاست.