مقاله تخصصی: تفاوت ADSL و FTTH از دید فنی (از لایه فیزیکی تا تجربه کاربر)

اینترنت ثابت خانگی معمولاً روی دو مسیر «کاملاً متفاوت» ارائه می‌شود:

1. •
   ADSL روی زوج‌سیم مسی تلفن (Copper Pair)
2. •
   FTTH روی فیبر نوری تا داخل منزل (Fiber To The Home)

در ادامه، تفاوت‌ها را تخصصی و کامل بررسی می‌کنیم؛ طوری که مخاطب سایت بفهمد چرا دو سرویس—even با عدد سرعت مشابه—در عمل تجربه‌ی متفاوتی می‌دهند.

1) تفاوت بنیادی بستر انتقال: مس در برابر فیبر

ADSL: انتقال سیگنال دیجیتال روی سیم تلفن

در adsl، انتقال داده از «طیف فرکانسی بالاتر از صدای تلفن» برای اینترنت استفاده می‌کند و با اسپلیتر/فیلتر DSL باند صدا و دیتا از هم جدا می‌شوند. در سمت مرکز مخابرات/کافو، این خط به تجهیزی به نام DSLAM ختم می‌شود که خطوط مشترکین را تجمیع می‌کند.

FTTH: انتقال دیتا به‌صورت نور روی فیبر

در FTTH کابل فیبر تا داخل ساختمان/واحد می‌آید و به تجهیزی به نام ONT/ONU (مبدل فیبر به اترنت/وای‌فای) متصل می‌شود. سمت اپراتور هم تجهیز OLT قرار دارد و بین این‌ها معمولاً شبکه‌ی PON (Point-to-Multipoint) با اسپلیترهای نوری غیرفعال شکل می‌گیرد.

2) لایه فیزیکی و روش مدولاسیون: چرا ADSL «حساس‌تر» است؟

ADSL و DMT: اینترنت تکه‌تکه روی صدها زیرکانال

ADSL (به‌خصوص استانداردهایی مانند ADSL/ADSL2/ADSL2+) معمولاً از DMT (Discrete Multi-Tone) استفاده می‌کند:

• •
  طیف فرکانسی به تعداد زیادی «تون/بین» تقسیم می‌شود و هر تون بسته به کیفیت خط، بیت‌های بیشتری یا کمتری حمل می‌کند.
• •
  در ADSL باند آپلود و دانلود جدا می‌شود (تقسیم فرکانسی) و چون فناوری ذاتاً «نامتقارن» طراحی شده، معمولاً سهم دانلود بزرگ‌تر از آپلود است.

نتیجه‌ی مهندسی:
زوج‌سیم مسی نسبت به نویز و تداخل (به‌خصوص در کابل‌های چند زوجی) حساس است. با افزایش طول کابل یا بدتر شدن کیفیت مسیر (اتصالات ضعیف، اکسید شدن، نویز القایی)، SNR افت می‌کند و مودم مجبور می‌شود نرخ بیت روی تون‌ها را کاهش دهد؛ بنابراین سرعت پایین می‌آید یا پایداری کم می‌شود.

3) سقف سرعت و «تقارن» دانلود/آپلود

ADSL (به‌خصوص ADSL2+)

در بسیاری از پیاده‌سازی‌ها، ADSL2+ از نظر تئوری می‌تواند به حدود ۲۴ مگابیت بر ثانیه دانلود برسد؛ اما این عدد به‌شدت به فاصله تا DSLAM و کیفیت کابل و نویز محیط وابسته است. در عمل، کاربران اغلب سرعت‌های پایین‌تر و آپلود بسیار کمتر تجربه می‌کنند.

FTTH (نمونه‌های رایج: GPON و XGS-PON)

در FTTH مبتنی بر PON، ظرفیت خام شبکه در مقیاس گیگابیت است. در GPON نرخ‌های خط در حد چند گیگابیت (Downstream بالاتر از Upstream) تعریف می‌شود و در نسل‌های جدیدتر مثل XGS-PON ظرفیت ۱۰ گیگابیت متقارن (دانلود/آپلود مشابه) در سطح فناوری قابل ارائه است (هرچند بسته نهایی کاربر به سیاست سرویس‌دهنده بستگی دارد).

4) فاصله، افت سیگنال و پایداری: چرا ADSL با «کیفیت سیم‌کشی» می‌جنگد؟

در ADSL: فاصله و سیم‌کشی داخلی همه‌چیز را تغییر می‌دهد

ADSL به Loop Length (طول مسیر مسی) وابسته است. هرچه فاصله تا مرکز/کافو بیشتر باشد:

• •
  تضعیف سیگنال بیشتر می‌شود،
• •
  SNR پایین می‌آید،
• •
  نرخ همگام‌سازی (Sync Rate) کاهش پیدا می‌کند،
• •
  احتمال خطا و قطع‌ووصلی بالا می‌رود.

علاوه بر فاصله، مشکلاتی مثل انشعاب‌های اضافه (Bridged Tap)، اتصالات نامناسب، کابل‌کشی داخلی غیر استاندارد، نویز از برق/موتورها، و حتی کیفیت پریز و سوکت‌ها می‌تواند خط را ناپایدار کند.

در FTTH: افت کمتر و محیط کنترل‌شده‌تر

در FTTH، تضعیف فیبر بسیار کمتر و قابل پیش‌بینی‌تر از کابل مسی است. معیارهای طراحی معمولاً با «بودجه توان نوری» کنترل می‌شود و چون فیبر در برابر نویز الکترومغناطیسی مقاوم است، پایداری معمولاً بهتر و نوسان کیفیت کمتر است.

5) تأخیر (Latency) و نوسان (Jitter): نکته کلیدی برای بازی و تماس تصویری

ADSL و Interleaving: پایداری بیشتر، تأخیر بیشتر

در DSL برای مقابله با خطاهای ناشی از نویز، ممکن است از Interleaving (در کنار مکانیزم‌های اصلاح خطا) استفاده شود. این روش پایداری را بهتر می‌کند اما معمولاً تأخیر (Latency) را افزایش می‌دهد. بنابراین در برخی خطوط، کاربر بین «پینگ بهتر» و «پایداری بیشتر» عملاً یک مصالحه (Trade-off) تجربه می‌کند.

FTTH/GPON: طراحی دسترسی متفاوت و تجربه پایدارتر

در شبکه‌های FTTH مبتنی بر PON، Upstream معمولاً زمان‌بندی‌شده است (مدیریت ارسال از چند ONT به OLT) و Downstream به‌صورت پخش‌شده به سمت مشترکین می‌رود. با وجود اشتراک‌گذاری، به دلیل ظرفیت بالاتر و محیط فیزیکی مقاوم‌تر، در بسیاری از سناریوهای خانگی Latency و Jitter پایدارتر از ADSL دیده می‌شود (هرچند کیفیت نهایی به معماری و ازدحام شبکه اپراتور هم وابسته است).

6) «مودم» دقیقاً چیست؟ تفاوت تجهیز در خانه

مودم ADSL واقعاً مودم است

مودم ADSL شامل بخش DSL Transceiver است که سیگنال دیجیتال را روی خط تلفن مدوله/دمدوله می‌کند. معمولاً برای جدا کردن صدای تلفن و دیتا از اسپلیتر استفاده می‌شود و خروجی شبکه به شکل اترنت/وای‌فای در اختیار کاربر قرار می‌گیرد.

در FTTH، چیزی که به آن “مودم” می‌گویند معمولاً ONT + Router است

در FTTH، نقش «تبدیل رسانه» را ONT/ONU انجام می‌دهد (نور فیبر ↔ اترنت). روتر وای‌فای ممکن است:

• •
  داخل همان دستگاه یکپارچه باشد (Gateway/ONT Combo)، یا
• •
  به‌صورت جداگانه بعد از ONT قرار بگیرد.

نکته مهم برای مخاطب سایت:
در FTTH معمولاً نمی‌توان هر روتر را جایگزین ONT کرد؛ ONT باید با فناوری شبکه اپراتور (GPON/XGS-PON) و تنظیمات/پروفایل‌های آن سازگار باشد و اغلب توسط ISP تأمین یا تأیید می‌شود.

7) اشتراک‌گذاری پهنای باند: هر دو Shared هستند، اما شکلش فرق دارد

• •
  در ADSL هر مشترک یک مسیر مسی تا DSLAM دارد، اما از DSLAM به بعد ظرفیت شبکه بین کاربران تقسیم می‌شود و سیاست‌های اپراتور روی کیفیت اثر می‌گذارد.
• •
  در FTTH مبتنی بر PON حتی در بخش دسترسی هم یک پورت OLT با اسپلیتر بین چندین مشترک به اشتراک گذاشته می‌شود و پهنای باند با مکانیزم‌های زمان‌بندی/مدیریت تخصیص تقسیم می‌گردد.

ترجمه کاربردی:
FTTH سقف فنی بسیار بالاتری دارد، اما مانند هر فناوری دسترسی، کیفیت تجربه‌ی واقعی همچنان به «طراحی شبکه اپراتور، نسبت اشتراک‌گذاری، بک‌هاول و ازدحام» وابسته است.

8) جمع‌بندی نهایی تفاوت‌ها (فنی اما قابل فهم)

• •

  بستر انتقال:

  • •
    ADSL روی مس (سیم تلفن)
  • •
    FTTH روی فیبر نوری
• •

  سقف سرعت و رشدپذیری:

  • •
    ADSL محدودتر و وابسته به فاصله/نویز
  • •
    FTTH ظرفیت بالاتر، آماده برای سرعت‌های بسیار بالا و حتی تقارن دانلود/آپلود
• •

  پایداری و حساسیت به محیط:

  • •
    ADSL حساس به سیم‌کشی، اتصالات، نویز و طول مسیر
  • •
    FTTH مقاوم‌تر در برابر نویز و معمولاً پایدارتر
• •

  Latency/Jitter:

  • •
    ADSL ممکن است با Interleaving پایداری بگیرد اما پینگ بالاتر شود
  • •
    FTTH معمولاً تأخیر و نوسان پایدارتر (با فرض شبکه اپراتور مناسب)
• •

  تجهیزات خانه:

  • •
    ADSL: مودم DSL + اسپلیتر
  • •
    FTTH: ONT (گاهی یکپارچه با روتر) + روتر/وای‌فای

پیشنهاد عملی برای مخاطب سایت (آگاه‌سازی تصمیم خرید/ارتقا)

1. •
   اگر FTTH در دسترس است و هزینه‌اش منطقی است، برای استریم، گیم آنلاین، دورکاری، آپلود و پایداری شبکه معمولاً انتخاب فنی بهتری است.
2. •
   اگر مجبور به ADSL هستید، بیشترین بهبود معمولاً از این مسیرها می‌آید: بهبود سیم‌کشی داخلی، حذف انشعاب‌های اضافه، استفاده از اسپلیتر استاندارد، کاهش نویز و اتصالات باکیفیت.