عصر جدیدی در دنیای حافظه‌ها؛ وقتی اطلاعات در دل شیشه جاودانه می‌شوند تصور کنید بتوانید حجم عظیمی از اطلاعات را نه روی هارد، نه روی SSD و حتی نه در فضای ابری، بلکه در دل یک قطعه شیشه‌ای شفاف ذخیره کنید؛ آن‌هم به‌گونه‌ای که حتی هزاران سال بعد هم کوچک‌ترین آسیبی به آن وارد نشود. این، دیگر یک رؤیای علمی نیست — بلکه واقعیتی است به‌نام حافظه نوری شیشه‌ای پنج‌بعدی.

پنج بُعد برای ذخیره‌سازی بی‌نقص برخلاف فناوری‌های رایج که اطلاعات را در قالب صفر و یک روی سطوح مغناطیسی یا الکترونیکی ذخیره می‌کنند، این فناوری از پنج بُعد برای رمزگذاری اطلاعات استفاده می‌کند: سه بُعد مکانی (X، Y، Z) به‌همراه شدت نور و جهت قطبش. تمام این اطلاعات به کمک لیزرهای فوق‌سریع (فمتوثانیه‌ای) در دل شیشه‌ی سیلیکا حک می‌شوند. نتیجه‌ی نهایی؟ اطلاعاتی که در قلب شیشه نقش بسته و تا قرن‌ها بدون نیاز به برق یا نگهداری خاص باقی می‌مانند.

شگفتی دوام؛ اطلاعاتی که عمری به اندازه تاریخ دارند شاید بزرگ‌ترین جذابیت این فناوری در پایداری آن باشد. برخلاف دیسک‌های نوری یا SSDهایی که پس از چند سال ممکن است دچار خطا یا از کارافتادگی شوند، داده‌های ذخیره‌شده در شیشه، توانایی باقی ماندن برای ده‌ها هزار تا حتی میلیون‌ها سال را دارند. در آزمایش‌های اولیه، محققان موفق شدند ۵۰۰ ترابایت داده را روی یک دیسک شیشه‌ای کوچک ذخیره کنند — ظرفیتی فراتر از آن‌چه در فناوری‌های سنتی تصور می‌شد. چه کسانی این فناوری را توسعه داده‌اند؟ دانشگاه ساوت‌همپتون این دانشگاه بریتانیایی، یکی از اولین مراکز تحقیقاتی بود که فناوری ذخیره‌سازی نوری در شیشه را عملی کرد. تیمی به سرپرستی پروفسور «پیتر کازانسکی» موفق شد با بهره‌گیری از لیزرهای فوق‌سریع، ساختارهای نانویی را درون شیشه شکل دهد. **پروژه Silica از مایکروسافت **مایکروسافت هم با پروژه‌ای به‌نام Project Silica وارد این حوزه شده است. آن‌ها توانستند حدود ۷ ترابایت داده را روی یک دیسک شیشه‌ای به‌اندازه‌ی DVD ذخیره کنند. این پروژه با هدف ذخیره‌سازی بلندمدت اطلاعات در مراکز داده‌ی ابری شکل گرفته است.

استارت‌آپ Sphotonix و اما جذاب‌ترین بخش ماجرا از آنِ استارت‌آپی نوظهور به‌نام Sphotonix است؛ شرکتی که موفق شد دیسک‌هایی با ظرفیت ۳۶۰ ترابایت بسازد و حتی در یکی از فیلم‌های «ماموریت غیرممکن» به نمایش بگذارد!

کاربردها؛ از موزه‌ها تا دیتاسنترها با این فناوری، دیگر نگران از دست رفتن اطلاعات در گذر زمان نخواهید بود. موزه‌ها، سازمان‌های فضایی، آرشیوهای ملی و حتی دیتاسنترهای ابری می‌توانند از این تکنولوژی برای ذخیره‌ی ایمن و کم‌هزینه‌ی اطلاعات در بلندمدت استفاده کنند. و جالب‌تر اینکه این نوع حافظه به برق یا سیستم خنک‌کننده نیاز ندارد، چون اصلاً گرم نمی‌شود!

آینده از دل شیشه خواهد گذشت اگرچه هنوز تا تجاری‌سازی کامل این فناوری فاصله داریم، اما قدم‌های مهمی برداشته شده است. ترکیب ماندگاری افسانه‌ای، ظرفیت بالا و مصرف انرژی صفر، باعث می‌شود این فناوری کاندیدای جدی برای آینده‌ی ذخیره‌سازی باشد. شاید به‌زودی، وقتی کسی از شما بپرسد: «اطلاعاتت رو کجا ذخیره کردی؟» پاسخ بدهید: «در دل یک قطعه شیشه.»