اولین دیتاسنتر ایران؛ از یک اتاق پر از رک تا ستون فقرات اینترنت بومی
به اشتراک گذاری :
اولین دیتاسنتر ایران؛ از یک اتاق پر از رک تا ستون فقرات اینترنت بومی
با گذشت بیش از دو دهه از راهاندازی نخستین دیتاسنتر تجاری ایران، امروز دیگر «مرکز داده» فقط یک ساختمان پر از رک و سرور نیست؛ بلکه بخشی از زیرساخت حاکمیتی کشور و نقطه اتصال میلیونها کاربر، کسبوکار و سامانه دولتی به اینترنت و شبکه ملی اطلاعات است. اما شروع این مسیر از کجا بود؟
آغاز راه؛ تولد اولین دیتاسنتر تجاری ایران
در ابتدای دهه ۱۳۸۰ شمسی، نخستین دیتاسنتر تجاری و اینترنتی ایران با هدف ارائه خدمات میزبانی امن و پایدار برای سازمانها، بانکها، اپراتورها و کسبوکارهای نوپا راهاندازی شد؛ دورانی که هنوز بسیاری از شرکتها سرورها و دیتابیسهای خود را در اتاقهای سرور داخل ساختمان سازمان نگهداری میکردند و مفهوم حرفهای «دیتاسنتر» برای بخش بزرگی از بازار ایران ناشناخته بود.
این مرکز داده تلاش کرد استانداردهای جهانی را در حوزه زیرساخت، امنیت، پایداری و مانیتورینگ به فضای فناوری اطلاعات ایران وارد کند؛ از طراحی استاندارد اتاق سرور گرفته تا سیستمهای برق اضطراری، سرمایش صنعتی و مانیتورینگ ۲۴ ساعته.
چه خدماتی ارائه میشد؟
دیتاسنترهای اولیه در ایران، خدماتی را ارائه کردند که امروز برای کاربران حرفهای بدیهی به نظر میرسد، اما در زمان خود کاملاً نوآورانه بود:
- اشتراک مکانی (Colocation): اجاره یونیت، رک یا کیج اختصاصی برای استقرار سرورهای سازمانها در محیطی امن و استاندارد
- سرور اختصاصی (Dedicated Server): تأمین و اجاره سرورهای فیزیکی برای مشتریانی که به توان پردازشی و منابع اختصاصی نیاز داشتند
- سرور مجازی (VPS): استفاده از فناوری مجازیسازی برای کاهش هزینهها و استفاده بهینه از منابع سختافزاری
- میزبانی ایمیل و سرویسهای سازمانی برای شرکتها و نهادها
- و در سالهای بعد، حرکت تدریجی به سمت زیرساختهای ابری و سرورهای ابری
این خدمات باعث شد بسیاری از سازمانها به جای نگهداری سرورها در اتاقهای پرریسک و بدون استاندارد، به سمت برونسپاری زیرساخت و استفاده از مراکز داده حرفهای حرکت کنند.
چهرههای پشت صحنه
در پشت صحنه این تحول، تیمهایی از مدیران و متخصصان شبکه، امنیت، برق و مکانیک حضور داشتند که سالها روی ایجاد و نگهداری این زیرساختها کار کردند. بخشی از موفقیت این دیتاسنترهای اولیه، به دلیل سرمایهگذاری روی آموزش کارکنان، شکلدهی واحدهای تحقیق و توسعه (R&D) و توسعه فرهنگ مدیریت دانش و خلاقیت در درون سازمانها بود.
این تیمها نقش مهمی در جا انداختن مفاهیمی مانند «SLA»، «Backup منظم»، «مانیتورینگ ۲۴/۷» و «امنیت چندلایه» در ذهن مدیران و تصمیمگیران حوزه فناوری اطلاعات کشور ایفا کردند.
اولین دیتاسنترهای خصوصی
تقریباً همزمان با نخستین مرکز داده اینترنتی، برخی شرکتهای خصوصی مخابراتی و ارائهدهندگان اینترنت نیز اقدام به راهاندازی دیتاسنترهای اختصاصی خود کردند. این مراکز داده، عمدتاً با تمرکز بر ارائه خدمات به مشتریان سازمانی و کسبوکارهای آنلاین، بهتدریج بازار میزبانی داخلی را توسعه دادند.
به این ترتیب، در کنار دیتاسنترهای اولیه، نسل جدیدی از مراکز داده خصوصی شکل گرفت که هرکدام سعی داشتند با افزایش ظرفیت، ارتقای استانداردها و افزودن خدمات جدید، سهم بیشتری از بازار رو به رشد اقتصاد دیجیتال ایران را به دست آورند.
از رک و سرور تا «ابر»؛ جهش به سمت کلود
با گسترش نیاز به پردازش و ذخیرهسازی در مقیاس بزرگ، ایران هم مانند سایر کشورها وارد عصر «ابر» شد. در میانه دهه ۱۳۹۰، اولین دیتاسنترهای ابری داخلی با تمرکز بر ارائه سرویسهای ابری، میزبانی سرویسهای آنلاین و اپلیکیشنهای تحت وب راهاندازی شدند.
این مراکز، نقطه عطفی برای گذار از مدل سنتی «سرور فیزیکی و اختصاصی» به مدل «زیرساخت ابری داخلی» بودند؛ مدلی که در آن کاربران میتوانستند منابع پردازشی، ذخیرهسازی و شبکه را بهصورت مقیاسپذیر و بر اساس نیاز واقعی خود مصرف کنند.
نقش دیتاسنترها در شبکه ملی اطلاعات
با آغاز پروژه شبکه ملی اطلاعات از دهه ۱۳۹۰ به بعد، اهمیت دیتاسنترهای داخلی چند برابر شد. در این طرح، مراکز داده یکی از ستونهای اصلی زیرساخت محسوب میشوند؛ زیرساختی که قرار است ترافیک داخلی را درون کشور نگه دارد و وابستگی به مسیرهای بینالمللی را کاهش دهد.
انتقال سرویسها، وبسایتها و سامانههای پرکاربر به دیتاسنترهای داخلی، یکی از کلیدیترین ابزارها برای افزایش تابآوری در برابر تحریمها، اختلالات بینالمللی و همچنین مدیریت ترافیک و هزینههای پهنای باند خارجی بوده است.
در سالهای اخیر، بسیاری از سرویسهای پرکاربرد داخلی، از پلتفرمهای ویدئویی و شبکههای اجتماعی بومی گرفته تا سامانههای دولتی و بانکی، بر بستر همین مراکز داده داخلی میزبانی میشوند.
چرا «اولین دیتاسنتر ایران» مهم است؟
اهمیت تاریخی اولین دیتاسنتر ایران فقط در «اول بودن» خلاصه نمیشود؛ بلکه در چند محور کلیدی قابلبررسی است:
- تغییر فرهنگ میزبانی
قبل از این مراکز، بسیاری از سازمانها به سرورهای داخل شرکت و اتاقهای سرور غیر استاندارد متکی بودند. دیتاسنترهای اولیه، مفهوم میزبانی حرفهای، قرارداد سطح خدمت (SLA)، پشتیبانگیری منظم و امنیت لایهبهلایه را جا انداختند.
- زیرساخت اقتصاد دیجیتال
رشد کسبوکارهای آنلاین، فروشگاههای اینترنتی، اپلیکیشنهای بانکی و استارتاپها بدون زیرساخت دیتاسنتر داخلی تقریباً غیرممکن بود. بسیاری از این کسبوکارها، اولین سرورهای خود را در همین مراکز داده داخلی مستقر کردند.
- حاکمیت داده و استقلال زیرساختی
با تشدید تحریمها و افزایش ریسک استفاده از سرویسهای خارجی، وجود دیتاسنترهای داخلی به دولت و بخش خصوصی امکان داد تا دادههای حساس و سرویسهای ملی را در داخل کشور نگه دارند و کنترل بیشتری بر زیرساخت حیاتی اطلاعاتی خود داشته باشند.
- سنگ بنای شبکه ملی اطلاعات
بدون وجود شبکهای از مراکز داده داخلی، اجرای شبکه ملی اطلاعات و سناریوهایی مثل «ارائه سرویسهای داخلی حتی در صورت قطع یا اختلال اینترنت بینالملل» عملاً ممکن نبود.
چالشها و چشمانداز
با وجود رشد چشمگیر تعداد و ظرفیت دیتاسنترهای کشور، این صنعت همچنان با چالشهایی مانند هزینه بالای تأمین انرژی و تجهیزات، تحریمها، محدودیت در واردات فناوری روز و کمبود برخی نرمافزارها و راهکارهای بومی در سطح جهانی روبهرو است.
در مقابل، افزایش وابستگی دولت، کسبوکار و مردم به خدمات آنلاین، توسعه هوش مصنوعی و کلانداده، و گسترش شبکه ملی اطلاعات نشان میدهد که نقش دیتاسنترها در آینده اقتصاد و حکمرانی دیجیتال ایران از امروز نیز پررنگتر خواهد بود.
امروز، نگاه به اولین دیتاسنتر ایران فقط نگاهی نوستالژیک به گذشته نیست؛ بلکه تماشای نقطه شروع مسیری است که به ستون فقرات اقتصاد دیجیتال و زیرساخت اینترنت بومی کشور تبدیل شده است.
نظرات
هیچ نظری ثبت نشده است